Trong vài năm trở lại đây, cụm từ Startup, khởi nghiệp được tìm kiếm và nhắc tới nhiều hơn trong cộng đồng kinh doanh. Đặc biệt là trong gia đoạn hội nhập quốc tế. Thị trường Starup tại Việt Nam càng sôi động hơn khi chính phủ đưa ra các chính sách thúc đẩy khởi nghiệp.
Vậy chính xác thì Startup là gì?
Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu sâu hơn về Startup, sự khác biệt giữa Startup và doanh nghiệp nhỏ và tình hình tổng quan của đầu tư khởi nghiệp tại Việt Nam.
1. Startup là gì?
Startup (công ty khởi nghiệp) là một doanh nghiệp mới nhằm mục đích cung cấp dịch vụ hoặc sản phẩm – thường ở một thị trường lớn hoặc đang phát triển để giải quyết một vấn đề cụ thể và hoặc các vấn đề khó khăn chưa được giải quyết ở trong lĩnh vực đó.
Từ “startup” thường được sử dụng để mô tả các doanh nghiệp mới mẻ, đặc biệt là những doanh nghiệp có tiềm năng phát triển nhanh và có thể có tầm ảnh hưởng lớn đối với thị trường hoặc ngành công nghiệp mà họ hoạt động.
Các đặc điểm chung của các startup bao gồm:
- Sáng tạo: Startups thường ra đời với ý tưởng mới, sáng tạo và có thể thay đổi cách thức hoạt động của một thị trường hoặc ngành công nghiệp cụ thể.
- Tính linh hoạt: Họ thường có khả năng thích nghi và thay đổi nhanh chóng để phản ánh phản hồi từ thị trường hoặc để phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ của họ.
- Quy mô nhỏ: Một số lượng nhân viên tương đối nhỏ và cơ cấu tổ chức linh hoạt là điểm chung của các startup.
- Tiềm năng tăng trưởng: Các startup thường có mục tiêu tăng trưởng nhanh chóng và có thể tạo ra giá trị lớn trong thời gian ngắn.
- Sự đầu tư rủi ro: Thường thì các startup cần sự đầu tư rủi ro, từ các nhà đầu tư cá nhân, quỹ rủi ro, hoặc nguồn vốn khác để phát triển sản phẩm, thúc đẩy tiếp thị và mở rộng hoạt động.
Các startup có thể hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm công nghệ thông tin, y tế, công nghiệp, thương mại điện tử, và nhiều lĩnh vực khác.
Một số ví dụ về các startup nổi tiếng bao gồm Airbnb, Uber, Facebook, và Dropbox, tất cả đều bắt đầu từ các ý tưởng đột phá và phát triển nhanh chóng trở thành các công ty toàn cầu có giá trị đáng kể.
Tóm tắt lịch sử Startup
Sự phổ biến hiện nay của các công ty khởi nghiệp bắt nguồn từ sự bùng nổ dot-com vào cuối những năm 1990. Đầu tư vào các doanh nghiệp quy mô nhỏ là điều cực kỳ phổ biến trong thời kỳ Internet phát triển – đó cũng là lý do khiến nhiều người liên tưởng các công ty khởi nghiệp với các công ty công nghệ cho đến ngày nay.
Sự kiện khởi nghiệp
Một công ty khởi nghiệp được thiết kế để phát triển nhanh chóng và mở rộng quy mô mà không bị hạn chế về mặt địa lý. Đây là điểm khác biệt cơ bản giữa các công ty khởi nghiệp và các doanh nghiệp khác.
Hầu hết chi phí của các công ty khởi nghiệp đều vượt quá doanh thu của họ, đó là lý do tại sao rất nhiều công ty khởi nghiệp yêu cầu nguồn tài trợ bên ngoài. Nếu không có nó, sẽ không có cách nào để các công ty này phát triển và tiếp thị các sản phẩm hoặc dịch vụ sáng tạo của mình một cách hiệu quả.
Thông thường, các công ty khởi nghiệp được xây dựng dựa trên chiến lược rút lui – chúng được thiết kế với mục tiêu cuối cùng là bán công ty cho một tập đoàn lớn hơn.
Nhiều chủ sở hữu công ty khởi nghiệp là “doanh nhân nối tiếp”. Họ sẽ đưa ra ý tưởng ban đầu của một công ty khởi nghiệp, bắt tay vào thực hiện, sau đó giao trách nhiệm hàng ngày cho người khác để họ có thể tập trung khởi động một trong những dự án khởi nghiệp khác của mình.
2. Ưu điểm và nhược điểm của Startup
Các startup có nhiều ưu điểm và nhược điểm riêng biệt. Dưới đây là một số điểm mạnh và điểm yếu của các doanh nghiệp khởi nghiệp:
Ưu điểm của Startup:
- Sáng tạo và linh hoạt: Các startup thường được tạo ra để giải quyết các vấn đề mới hoặc hiện tượng chưa được khám phá, điều này tạo ra một môi trường sáng tạo và linh hoạt để thử nghiệm ý tưởng mới và cách tiếp cận thị trường.
- Tính Nhanh Chóng: Các startup có thể thay đổi hướng đi hoặc điều chỉnh chiến lược nhanh chóng, do đó có khả năng tận dụng cơ hội và phản ánh nhanh chóng thay đổi trong môi trường kinh doanh.
- Thúc Đẩy Sự Cạnh Tranhh: Các startup thường cạnh tranh với các tập đoàn lớn, điều này thúc đẩy sự cạnh tranh và thúc đẩy sự phát triển và sáng tạo trong ngành.
- Tiềm Năng Tăng Trưởng: Một số startup đã phát triển nhanh chóng và trở thành các tập đoàn có giá trị lớn, mang lại lợi nhuận và cơ hội đầu tư lớn.
- Tạo Việc Làm: Các startup có tiềm năng tạo việc làm mới và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của một quốc gia hoặc vùng lãnh thổ.
Nhược điểm của Startup:
- Rủi Ro Cao: Các startup thường đối mặt với rủi ro cao. Các dự án mới thất bại thường xuyên và có thể dẫn đến mất vốn đầu tư hoặc thậm chí phá sản.
- Tài Chính Hạn Chế: Hầu hết các startup bắt đầu với tài chính hạn chế và cần tìm kiếm các nguồn tài trợ để phát triển sản phẩm và thúc đẩy tiếp thị.
- Áp Lực Tài Chính: Áp lực tài chính và nhu cầu tạo ra doanh thu và lợi nhuận nhanh chóng có thể đặt áp lực lớn lên các doanh nghiệp khởi nghiệp.
- Khả năng Quản Lý Kinh Doanh: Quản lý doanh nghiệp mới và tăng trưởng nhanh có thể là một thách thức. Điều này đòi hỏi kiến thức và kỹ năng quản lý kinh doanh đáng kể.
- Khả năng Cạnh Tranh: Các startup thường phải cạnh tranh với các đối thủ lớn có nguồn tài chính và nguồn lực mạnh mẽ hơn.
- Thiếu Ổn Định: Doanh nghiệp khởi nghiệp có thể đối mặt với sự không ổn định, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi họ đang xây dựng thương hiệu và khách hàng trung thành.
3. So sánh Startup so với doanh nghiệp nhỏ
Các công ty Startup có những điểm tương đồng với các doanh nghiệp nhỏ, thường bao gồm nguồn vốn hạn chế, số lượng nhân viên tối thiểu và sự không chắc chắn về thành công khi bắt đầu. Ngoài ra còn có nhiều điểm khác biệt khiến chúng khác biệt, chẳng hạn như:
- Các ngành nghề
- Thị trường mục tiêu
- Sự phát triển
- Đầu tư tài chính
- Tuổi thọ
Các ngành nghề
Các doanh nghiệp nhỏ có thể tồn tại ở hầu hết mọi ngành, nhưng các công ty Startup thường tập trung nhiều nhất vào một số ngành nhất định, bao gồm:
- Công nghệ mới nổi
- Business-to-business (B2B)
- Phần mềm dưới dạng dịch vụ (SaaS)
- Thương mại điện tử và hàng tiêu dùng
- Công nghệ tài chính
- Chăm sóc sức khỏe
Trong nhiều trường hợp, các công ty khởi nghiệp có thể kết hợp xu hướng của hai hoặc nhiều ngành này để giải quyết các nhu cầu cụ thể trong thị trường mục tiêu. Ví dụ: một số công ty khởi nghiệp có thể kết hợp các xu hướng và chức năng của công nghệ mới nổi để phát triển sản phẩm SaaS cho lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.
Thị trường mục tiêu
Cả công ty Startup và doanh nghiệp nhỏ đều có thể khác nhau về thị trường mà họ nhắm đến dựa trên vị trí, ngành, lợi nhuận, cạnh tranh và các yếu tố khác. Tùy thuộc vào các dịch vụ của công ty khởi nghiệp, nó có khả năng:
- Tìm cách giải quyết các vấn đề cụ thể trong một thị trường có nhiều tiềm năng tăng trưởng, khả năng tài chính và nhu cầu tiêu dùng
- Tiếp cận thị trường địa lý rộng lớn hơn ngay từ khi thành lập
- Có một đề xuất độc đáo cho phép họ cạnh tranh với các công ty khác, ngay cả những công ty lớn hơn hoặc có uy tín hơn
Tùy thuộc vào dịch vụ của một doanh nghiệp nhỏ, nó có thể:
- Theo đuổi các cơ hội kinh doanh xuất phát từ lợi ích cá nhân của chủ sở hữu
- Chọn thị trường mục tiêu của họ dựa trên vị trí của họ và những vấn đề họ có thể giải quyết hoặc nhu cầu họ có thể đáp ứng ở khu vực địa lý đó
- Giới hạn khả năng tiếp cận thị trường của họ trong khu vực địa lý vì họ không thể cạnh tranh với các công ty lớn hơn, có uy tín ở nơi khác
Sự phát triển
Tùy thuộc vào mức độ mới của doanh nghiệp và các bên liên quan cung cấp nguồn lực để hỗ trợ doanh nghiệp đó, các công ty khởi nghiệp và doanh nghiệp nhỏ có thể gặp những hạn chế về nguồn vốn, nhân sự hoặc sản xuất.
Mặc dù một công ty khởi nghiệp có thể bắt đầu như một doanh nghiệp nhỏ về mặt nhân sự hoặc vốn, một trong những mục tiêu chính của công ty khởi nghiệp là mở rộng nhanh chóng, dẫn đến việc sớm thực hiện các chiến lược nhằm thúc đẩy tăng sản xuất, tài trợ, nhân sự và tiếp cận thị trường.
Ngược lại, các doanh nghiệp nhỏ thường có quyền lựa chọn duy trì quy mô nhỏ trong khi vẫn thành công hoặc nhận các đề nghị đầu tư hoặc mua lại cho phép họ mở rộng sản xuất, nhân sự và tiếp cận thị trường nếu họ chấp nhận.
Đầu tư tài chính
Nhiều công ty khởi nghiệp bắt đầu với một doanh nhân phát triển ý tưởng, lập kế hoạch kinh doanh và tìm kiếm các nhà đầu tư để cung cấp vốn giúp họ thuê nhân viên cần thiết, bắt đầu sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ và thanh toán các chi phí chung hoặc chi phí sản xuất khác.
Các doanh nghiệp nhỏ có thể bắt đầu bằng khoản đầu tư cá nhân của chủ sở hữu hoặc khoản vay kinh doanh để trả lương cho nhân sự, chi phí sản xuất, tìm địa điểm để vận hành doanh nghiệp và các chi phí sản xuất hoặc chi phí chung khác.
Tuổi thọ
Các công ty khởi nghiệp cũng được biết đến là ít có khả năng dự đoán được về thành công, đặc biệt là về lâu dài. Điều này có thể là do họ rất tập trung vào việc mở rộng.
Ví dụ: chúng có thể được thiết lập như một cơ hội đầu tư tiềm năng trong đó một công ty lớn hơn trong cùng ngành hoặc thị trường mua công ty khởi nghiệp và hấp thụ sản xuất, doanh thu, bằng sáng chế, nhân viên và các thành phần khác của công ty đó.
Các doanh nghiệp nhỏ cũng thường không chắc chắn về mặt thành công, nhưng loại hình này tập trung hơn vào việc tích lũy nguồn lực một cách chiến lược, chẳng hạn như đội ngũ nhân viên có trình độ và doanh thu ổn định, đồng thời tăng trưởng chậm theo thời gian.
Chiến lược này có thể giúp các chủ doanh nghiệp nhỏ đảm bảo rằng họ có thể cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cho thị trường của mình trong thời gian dài.
4. Liệu Starup có phải là công việc phù hợp với bạn hay không?
Có rất nhiều cơ hội làm việc cho một công ty startup ở nhiều ngành nghề và ở một số năng lực chuyên môn. Bạn thậm chí có thể quan tâm đến việc theo đuổi vai trò khởi nghiệp trong việc phát triển ý tưởng của riêng mình và tìm kiếm các nhà đầu tư để cấp vốn cho công ty khởi nghiệp của riêng bạn.
Dưới đây là một số yếu tố cần cân nhắc khi tìm kiếm việc làm khi làm startup hoặc quyết định bắt đầu công việc của riêng bạn:
- Xác định sự cân bằng lý tưởng giữa công việc và cuộc sống của bạn.
- Quyết định thời gian cam kết của bạn.
- Hiểu những hạn chế và cơ hội tài chính.
- Nghiên cứu thị trường mục tiêu.
- Chọn một vai trò phù hợp với tính cách và đạo đức làm việc của bạn.
1. Xác định sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống của bạn
Nhiều công ty khởi nghiệp thường yêu cầu chủ doanh nghiệp và nhân viên phải làm việc nhiều giờ (Có thể từ 10-14h/ngày). Điều này là do các công ty khởi nghiệp tập trung vào sản xuất và phát triển nhanh chóng, điều đó có nghĩa là những người tham gia phải đáp ứng những mục tiêu đầy tham vọng đó.
Khi cân nhắc thành lập hoặc gia nhập một công ty khởi nghiệp, hãy tìm hiểu xem bạn có cam kết làm việc nhiều giờ cùng lúc để đạt được mục tiêu và thời hạn hay không. Xác định xem các cam kết cá nhân của bạn có cho phép thực hiện lịch trình làm việc dài hoặc không thể đoán trước được hay không.
2. Quyết định thời gian cam kết của bạn
Các công ty khởi nghiệp thường là những doanh nghiệp ngắn hạn trong đó chủ sở hữu và nhân viên làm việc chăm chỉ để đạt được mục tiêu và tạo ra tài sản mà các công ty lớn hơn có thể bán lại sau một vài năm. Nếu bạn quan tâm đến một vai trò chuyên sâu nhưng ngắn gọn, làm việc cho một công ty khởi nghiệp có thể là một lựa chọn sáng suốt cho bạn.
Nếu bạn là chủ doanh nghiệp tiềm năng muốn thực hành khả năng lãnh đạo công ty hoặc giúp xây dựng ý tưởng thành một cơ hội tài chính quan trọng, hãy cân nhắc việc thành lập một công ty khởi nghiệp mà các nhà đầu tư và công ty khác có thể phát triển hơn nữa thành một dự án kinh doanh lâu dài.
3. Hiểu được những hạn chế và cơ hội tài chính
Vì công ty khởi nghiệp có thể gặp rủi ro tài chính đáng kể nên tốt nhất bạn nên xác định xem liệu cuộc sống nghề nghiệp và cá nhân hiện tại của bạn có thể đáp ứng được rủi ro đó hay không.
Với tư cách là người làm khởi nghiệp, bạn có thể cần tính toán lợi nhuận tài chính tiềm năng và phát triển quảng cáo chiêu hàng mạnh mẽ để lôi kéo các nhà đầu tư ủng hộ ý tưởng của bạn.
Với tư cách là một nhân viên tương lai, bạn có thể cân nhắc việc nghiên cứu các chủ sở hữu và các bên liên quan để xác định xem họ có kinh nghiệm như thế nào và họ đã thành công như thế nào với các dự án trước đây.
Trong cả hai trường hợp, việc hiểu được điều gì có thể đạt được và điều gì có thể mất đi có thể giúp bạn xác định xem loại hình kinh doanh này có phù hợp nhất cho mục tiêu cá nhân và nghề nghiệp của bạn hay không.
4. Nghiên cứu thị trường mục tiêu
Khi nghiên cứu sản phẩm hoặc dịch vụ của công ty khởi nghiệp, hãy đảm bảo xác định mức độ khả thi của thị trường mục tiêu. Bước này có thể giúp bạn hiểu những hạn chế và rủi ro tài chính liên quan đến việc khởi nghiệp.
Sử dụng thông tin này để quyết định xem liệu công ty khởi nghiệp có đủ ổn định để bạn cảm thấy thoải mái về mặt chuyên môn và tài chính trong vai trò này hay không.
5. Chọn vai trò phù hợp với tính cách và đạo đức làm việc của bạn
Ngoài thời gian dài, những người sở hữu hoặc làm việc cho các công ty khởi nghiệp cũng có thể phải hoàn thành khối lượng lớn công việc với thời hạn nhanh chóng. Nếu bạn thích môi trường làm việc áp lực cao, nhịp độ nhanh, công ty khởi nghiệp có thể là nơi làm việc lý tưởng cho bạn.
5. Văn hóa khởi nghiệp
“Văn hóa khởi nghiệp” là một thuật ngữ chung thường được dùng để mô tả bất kỳ công ty nào có bầu không khí làm việc thoải mái, vui vẻ và hợp tác. Tâm lý này đã mở rộng vượt xa các công ty công nghệ nhỏ ở Thung lũng Silicon và lan sang các tập đoàn lớn.
Ngày nay, các công ty như Amazon và MasterCard cung cấp cho nhân viên của họ những đặc quyền như quy định về trang phục giản dị, môi trường làm việc thư giãn, các hoạt động giải trí, v.v. Những nhà tuyển dụng như thế này tin rằng xu hướng “văn phòng mát mẻ” thực sự dẫn đến tăng năng suất vì nhân viên có thể tập trung vào công việc hơn là tuân thủ các thủ tục.
Giai đoạn tiếp theo trong quá trình phát triển văn hóa khởi nghiệp có thể là làm cho việc giao tiếp trở nên thân mật hơn. Cấu trúc liên lạc lấy email làm trung tâm của thời kỳ dot-com đang được thay thế phần lớn bằng các dịch vụ nhắn tin nội bộ văn phòng hợp tác theo thời gian thực như Slack, thể hiện chính xác hơn cách chúng ta nói chuyện trong cuộc trò chuyện thông thường.
6. Tổng quan về đầu tư khởi nghiệp tại Việt Nam
Nguồn tài trợ khởi nghiệp của Việt Nam lần đầu tiên vượt mốc một tỷ đô la Mỹ vào năm 2021, đạt tổng giá trị hơn 1,4 tỷ đô la Mỹ, cao hơn một nửa số tiền đầu tư tư nhân được ghi nhận trong nước trong cùng năm.
Số tiền tài trợ này được trải đều trên số lượng giao dịch cao nhất mọi thời đại là 165 khoản đầu tư. Sự phát triển tích cực của làn sóng đầu tư vào startup Việt còn được thể hiện qua số lượng các thương vụ đầu tư lớn hơn ngày càng nhiều.
Ví dụ: khoảng 2/3 tổng giá trị tài trợ khởi nghiệp vào năm 2021 là từ các giao dịch có giá trị tối thiểu 50 triệu đô la Mỹ, bằng giá trị đầu tư tổng hợp của các giao dịch quy mô này từ năm 2018 đến năm 2020. Công nghệ bán lẻ và fintech là những lĩnh vực hàng đầu các hạng mục đầu tư khởi nghiệp trong những năm gần đây, trong đó thị trường thương mại điện tử và các dự án thanh toán kỹ thuật số được tài trợ tốt nhất trong số tất cả các phân khúc khởi nghiệp công nghệ trong nước.
Bất chấp sự xuất hiện của nhiều startup thành công, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu. Đất nước này có số lượng nhà đầu tư khởi nghiệp trong nước khiêm tốn, mặc dù đang tăng chậm. Phần lớn nguồn đầu tư khởi nghiệp cho các công ty Starup Việt Nam là từ các quỹ nước ngoài, chủ yếu đến từ các nước châu Á và Bắc Mỹ.
Năm 2021, Singapore dẫn đầu về số lượng quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tư vào các công ty khởi nghiệp, trong khi Mỹ là quốc gia xuất xứ của gần một nửa số nhà đầu tư khởi nghiệp kỳ lân tại Việt Nam.
Các kỳ lân tại Việt Nam và triển vọng đầu tư
Tính đến năm 2022, Việt Nam có 4 công ty khởi nghiệp đạt được vị thế kỳ lân trong số gần 4.000 công ty khởi nghiệp.
Danh sách kỳ lân bao gồm công ty VNG, một trong những kỳ lân đầu tiên của Đông Nam Á, hai công ty khởi nghiệp fintech: VNLife và MoMo và nhà sáng tạo trò chơi blockchain có tên Sky Mavis. Những kỳ lân này cũng thu hút lượng đầu tư lớn nhất vào lĩnh vực khởi nghiệp của Việt Nam trong những năm gần đây thông qua nhiều chuỗi tài trợ khác nhau do các nhà đầu tư quốc tế dẫn đầu.
Mặt khác, để thúc đẩy hơn nữa dòng đầu tư đang diễn ra, Việt Nam vẫn còn một chặng đường dài phía trước để thiết lập một hệ sinh thái thân thiện với nhà đầu tư và khởi nghiệp. Bằng cách hoàn thiện các khung pháp lý cần thiết mà các doanh nhân cũng như các quỹ yêu cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực fintech và tài sản kỹ thuật số, Việt Nam có thể nâng cao niềm tin của cả nhà đầu tư trong và ngoài nước khi đưa ra quyết định đầu tư vào các công ty khởi nghiệp Việt Nam.
Thông tin được tham khảo từ Statista
6. Tóm lại
“Startup là gì?” không phải là một câu hỏi đơn giản như nó có vẻ. Định nghĩa về Startup – công ty khởi nghiệp khác nhau tùy thuộc vào người bạn hỏi, mặc dù có một số đặc điểm chung được áp dụng chung.
Nói chung, nếu một công ty tồn tại được hơn một vài năm, có nhiều nhân viên hoặc đang tạo ra doanh thu hàng triệu USD thì có lẽ công ty đó đã phát triển qua giai đoạn Startup khởi nghiệp.
